Als leraar ben je attent op de behoeften van de leerlingen, om ze zo tegemoet te komen dat je daarmee hun leeromgeving en leerprestaties kunt verbeteren. Leraren vinden het daarom ook vaak interessant wanneer leerlingen het voortouw nemen in activiteiten om de sfeer op school meer lhbt-vriendelijk te maken. De volgende tips kunnen hierbij bruikbaar zijn.

 

Betrek leerlingen uitvoeriger bij de veiligheidsbeleving

Leerlingen zelf zijn ook de belangrijkste graadmeter wat betreft de veiligheid van lhbt-leerlingen. Zij voelen de sfeer niet alleen haarfijn aan, maar hebben er ook meer zicht op waar en wanneer negatief gedrag, vaak onder de radar van leraren, plaatsvindt, dat. De verplichte monitoring van de veiligheidsbeleving van leerlingen vormt een goed aanknopingspunt, maar kan verdiept worden door middel van een brainstorm met een groepje leerlingen, of door dat groepje een uitgebreider schoolonderzoek te laten doen. Daarmee betrek je leerlingen direct bij de plannen die de school kan maken. Vraag bijvoorbeeld de medezeggenschaps- of leerlingenraad of zij hier iets mee willen doen.

Zorg dat de voorwaarden van veiligheid voor lhbt-leerlingen op orde zijn

Individuele leerlingen of groepjes leerlingen kunnen met innovatieve of revolutionaire ideeën komen. Soms zijn die onrealistisch, stuiten ze gemakkelijk op weerstand of zorgen ze mogelijk voor een onveilige sfeer, omdat leerlingen niet altijd de consequenties van hun ideeën inzien. Trap echter niet te snel in de valkuil om vernieuwende ideeën uit te sluiten wanneer je ze als bedreigend ervaart voor de culturele status quo. Beter is om met collega’s vast te stellen op welke manier de school vernieuwende ideeën zo goed mogelijk kan begeleiden. Voorbeeldvragen die je jezelf kan stellen:

• Wat organiseert de school met voor- en tegenstanders wanneer er weerstand komt onder de leerlingen?
• Hoe bescherm je de initiërende leerling tegen pesten? De onveiligheid bij initiatieven die gaan over seksuele diversiteit of gender heeft een extra kwetsbare kanten. Zie Zorg dragen – hoe dan? en de themapagina over seksuele diversiteit.
• Is de besluitprocedure van de school zodanig dat leerlingen het gevoel krijgen dat enerzijds hun initiatieven serieus genomen worden en anderzijds ook door (een deel van) het lerarenteam op geschiktheid beoordeeld zullen worden? Bijvoorbeeld: laat minimaal twee leerlingen tijdens de besluitprocedure met het team meepraten. Voor leerlingen die lhbt of in dubio zijn, werkt een kerngroep goed waarbinnen ze elkaar steunen en stimuleren. Een zeer succesvol voorbeeld daarvan zijn de GSA’s (Gay-Straight Alliances).

Stimuleer leerlingen

Hoewel leerlingen goudmijnen van oplossingen of vernieuwingen vormen, verkeren zij ook in een periode van veel sociale onzekerheid. Zij kunnen deze uiten in zowel provocatief of negatief gedrag, als in verlegenheid, zich terugtrekken en isoleren. Meestal heeft de leraar of mentor hiervoor de nodige individuele aandacht. Maak van deze individuele interesse ook een interesse van het team en de school als geheel:

• Hoe kan de school leerlingen stimuleren om met eigen ideeën te komen?
• Hoe kan ze daarbij de medezeggenschapsraad en de leerlingenraad betrekken?
• Op welke manier kan ze het ontstaan van leerlingenwerkgroepjes stimuleren?
• Projectweken waarbij de participatie van leerlingen centraal staat, is een goede start, maar organiseer de follow-up. De activiteiten roepen namelijk iets los en daardoor wordt dat ook verwerkt en verduurzaamd.
• Zoals je lesgeven over seksuele diversiteit voor jezelf en voor de leerlingen op een effectievere manier kunt doen door het thema in te bedden bij andere thema’s (zie Lesgeven: hoe dan?), zo kun je ook aan leerlingen duidelijk maken dat het thema breder mag zijn. Daardoor krijgen zij ruimte om bredere initiatieven te bedenken, bijvoorbeeld rond het idee van ‘jezelf zijn op school’. Dit helpt leerlingen voor wie seksuele diversiteit buiten de denk- en gevoelswereld valt, om het thema meteen of gaandeweg te verbinden met thema’s die hen direct raken. Bovendien kan dit leerlingen die bij seksuele diversiteit moeite en weerstand ervaren, ruimte geven om er in later stadium aan toe te komen, maar wel zo dat je hen daar als begeleider in kunt stimuleren.

Zorg voor een werkgroep van leerlingen

Behalve dat het de veiligheid van leerlingen kan ondersteunen, is een kerngroep van leerlingen ook organisatorisch handig en goed. Het werkgroepje kan een bestaande groep zijn zoals de leerlingenraad of een GSA. Let bij de begeleiding van deze groep erop dat ze niet naar binnen gekeerd raakt en open blijft staan voor ideeën van anderen buiten de groep. Bijvoorbeeld door de groep regelmatig de ideeën van anderen op school te laten onderzoeken. Ondersteun de leerlingen van de groep ook extra op het ontwikkelen van een open attitude ten opzichte van diversiteit en andere meningen en opvattingen.

Zorg voor een contactpersoon vanuit het lerarenteam

De meeste van bovenstaande tips veronderstellen dat een persoon vanuit het team de beschreven processen begeleid. Deze taak kan bij een kernfunctionaris binnen de school worden weggezet, bijvoorbeeld wanneer het gaat om het betrekken van leerlingen bij monitoring en plannen maken. Meest effectief is als het gebeurt door iemand gebeurd die er enthousiast over is. Belangrijk is dat deze persoon ook de contactpersoon is voor de verdere verwerking en verduurzaming van de uitkomsten van initiatieven van leerlingenparticipatie. Bijvoorbeeld: als leerlingen (voor het eerst) Paarse Vrijdag organiseren, kan dit een mooie start zijn voor meer aandacht voor seksuele diversiteit binnen de school. De contactpersoon bespreekt de uitkomsten met het team of werkgroepje, dat vervolgens plannen kan maken in het algemeen of meer specifiek met betrekking tot lesgeven of zorgdragen.