Aan de slag met Kerndoel 38

Na elke lange vakantie verkennen leerlingen elkaar, de leerkracht en de regels (opnieuw). Alle docenten weten dat dit het beste moment is om de groepsvorming te beïnvloeden. Daarom heten de weken na de zomervakantie ‘Gouden Weken’ en die na de kerstvakantie ‘Zilveren Weken’.

De eerste weken van het schooljaar

Op alle scholen geven leerkrachten in deze periode aandacht aan respect en omgangsvormen: een echt ‘Kerndoel38-onderwerp’. Je legt de basis voor een goede sfeer in de klas, óók op het gebied van gender en seksuele diversiteit.

Aan het eind van de Gouden Weken is de Week Tegen Pesten. Na het leggen van de basis in de eerste weken is dit het moment om te kijken of het nodig is nog wat extra aandacht te geven aan het thema.

In 2019 is De Week Tegen Pesten van 23 t/m 27 september: ‘Wees een held, met elkaar!’

Meer hierover in onze Kennisbank:

Aan de slag met Kerndoel 38

Via boeken kunnen kinderen op een goede manier kennismaken met diversiteit in de samenleving (= Kerndoel 38). De Kinderboekenweek kan een moment zijn waarin je daarmee aan de slag gaat.

Begin oktober

De 10-daagse Kinderboekenweek vindt plaats in de eerste helft van oktober; ieder jaar met een ander thema. Dit thema is natuurlijk niet altijd geschikt om boeken over diversiteit aan te verbinden. Maar niet alle leerkrachten stellen het thema zo centraal. Veel scholen gebruiken de week vooral om extra aandacht te geven aan lezen en voorlezen in het algemeen. Dan kun je bijvoorbeeld voorlezen over een meisje dat een krokodil voor haar verjaardag vraagt aan haar twee mama’s. Daarna kunnen de kinderen daar dan een mooie kleurplaat van inkleuren.

In 2019 duurt de Kinderboekenweek van 2 t/m 13 oktober. Het thema is ‘Reis mee!’.

Lees verder in onze Kennisbank:

Aan de slag met Kerndoel 38

Kerndoel 38 heeft als doel leerlingen respect mee te geven voor seksuele diversiteit. De Week van Respect is hier de aangewezen week voor.

Begin november

Het doel van de Week van Respect is een bijdrage te leveren aan sociale veiligheid in de klas, op de sportclub en in de wijk. Het organiserende Respect Education Foundation (REF) stimuleert om in deze week het persoonlijke verhaal centraal te stellen. Bijvoorbeeld door een gastspreker met een ‘respectverhaal’ uit te nodigen. Door ervaringen te delen, leer je de ander kennen en komt verbinding tot stand: een voorwaarde voor wederzijds begrip en respect.

Het onderwerp van deze themaweek sluit perfect aan bij Kerndoel 38: “De leerlingen leren respectvol om te gaan met diversiteit in de samenleving, waaronder seksuele diversiteit.” Dat betekent dat alle tips die je op Gay&School vindt, toepasbaar zijn!

In 2019 duurt de Week van Respect van 4 t/m 10 november.

Meer hierover in onze Kennisbank:

Aan de slag met Kerndoel 38

Mediawijsheid heeft diverse lijntjes naar ‘respect voor diversiteit, waaronder seksuele diversiteit’ (kerndoel 38). Die lijntjes gaan over positieve en negatieve aspecten. Kinderen bewust met media leren werken kan dus veel moois opleveren en schade voorkomen.

Derde week november

In de jaarlijkse Week van de Mediawijsheid krijgen scholen extra tools om kinderen de kennis, vaardigheden en mentaliteit te leren waarmee ze bewust, kritisch en actief media-informatie op waarde kunnen schatten, zowel van oude als nieuwe media.

Media kunnen een positieve invloed hebben op het respect van kinderen voor diversiteit, maar die invloed kan ook negatief uitpakken. Ook kan goed mediagebruik zorgen voor waardevolle kennis en positieve contacten voor kinderen op zoek naar hun identiteit. Maar door ‘on-wijs’ mediagebruik kan deze zoektocht ook negatief verlopen.

Genderidentiteit, genderdiversiteit, seksuele diversiteit: het zijn thema’s die een relatie hebben met onderdelen van Mediawijsheid. Je kunt dan denken aan neutrale begrippen als ‘beeldvorming’. Maar ook is er helaas een duidelijke relatie tussen negatieve acties als pesten, shaming of chantage – mediagebruik – seksuele diversiteit.

In 2019 duurt de Week van de Mediawijsheid van 8 t/ 15 november.

Aan de slag met Kerndoel 38

Hebben kinderen van rijke en arme ouders, meisjes en jongens, hetero’s en homo’s, zwarte en witte kinderen allemaal dezelfde kansen? Een interessante vraag voor Kinderrechtendag.

20 november

Ieder jaar vieren we op 20 november dat kinderen sinds 1959 eigen rechten hebben. Het Kinderrechtenverdrag gaat over respect, net als Kerndoel 38. Daarmee is respect voor gender en geaardheid geen gunst, maar een (mensen)recht. We hebben allemaal dezelfde rechten en mogen openlijk zijn wie we zijn. Dat is prachtig. En is het is belangrijk dat we dat aan onze kinderen leren.

Meer hierover in onze Kennisbank:

Aan de slag met Kerndoel 38

Na de kerstvakantie verkennen leerlingen elkaar, de leerkracht en de regels opnieuw. Het is een goed moment om weer even bewust bezig te zijn met de groepsdynamica. Daarom heten deze weken dan ook de ‘Zilveren Weken’.

De eerste week na de kerstvakantie

In januari begint iedereen toch weer een beetje opnieuw. Het is een goed moment weer even bewust te werken aan de voorwaarden voor een goede sfeer. Elkaar opnieuw ontmoeten: hoe gaat het met jou? Welke afspraken hadden we ook alweer gemaakt aan het begin van het jaar? Hoe gaat het daar mee?

Ook in deze Zilveren Weken geldt dat aandacht voor respect voor seksuele diversiteit en gender er echt bij hoort. Voelen alle kinderen zich nog veilig op dit gebied? Waar is de rest van het schooljaar nog extra aandacht voor nodig?

Meer hierover in onze Kennisbank:

Aan de slag met Kerndoel 38

Tijdens de Nationale Voorleesdagen organiseren veel scholen een ‘Voorleesontbijt’. Dezelfde dagen zijn ook de Poëzieweek en de Gedichtendag. Het zijn allemaal prima handvatten om via een boek of een gedicht bezig te zijn met respect voor diversiteit.

Eind januari

De Nationale Voorleesdagen zijn jaarlijks aan het eind van januari. Opa’s & oma’s en plaatselijke ‘helden’ lezen een prentenboek voor aan kinderen die vaak in pyjama naar school mogen komen. De Voorleesdagen hebben geen strak thema, dus de voorlezer kan een leuk prentenboek kiezen ‘met een roze randje’.

Binnen deze dagen valt ook de Poëzieweek. Net als het voorlezen uit een prenten- of verhalenboek, kan ook het lezen of maken van een gedicht een manier zijn om aan de slag te gaan met Kerndoel 38.

In 2020 zijn de Voorleesdagen van 22 januari t/m 1 februari. Gedichtendag op donderdag 30 januari is de aftrap van de Poëzieweek, die duurt tot en met 5 februari.

Tips in onze Kennisbank:

Aan de slag met Kerndoel 38

De dag van de (anonieme) liefdesverklaring is een prachtige dag om het te hebben over verliefdheid en respect.

14 februari

Sommige leerkrachten maken van Valentijnsdag een thema. Leerlingen geven elkaar hoe dan ook vaak briefjes en cadeautjes. Soms gebeurt dat anoniem en soms, aangemoedigd door vrienden, heel erg openbaar. Steeds meer vriendinnen geven hun ‘bestie’ ook iets liefs. Het is een moment voor de leerkracht om goed op te letten wat er gebeurt. Het is ook een mooi moment om als leraar het goede voorbeeld te geven door bewust je woorden te kiezen.

Tips voor Valentijnsdag in onze Kennisbank:

Aan de slag met Kerndoel 38

Carnaval is een feest van vrolijkheid. Geen tijd voor moeilijke verhalen, maar wel voor respect. Het kan dus zomaar gebeuren dat dit een moment is waarop er een kerndoel uit de kast komt!

Tussen 1 februari en 7 maart

Alles is anders met carnaval – zelfs de datum is wispelturig.Toch blijft die datum netjes binnen 1 februari en 7 maart –  en hoort ook de lolligheid zich af te spelen binnen een kader van respect. Hoe carnaval verband houdt met Kerndoel 38 lees je in onderstaand artikel.

In 2020 valt carnaval op 23 t/m 25 februari.

Carnavalstips in onze Kennisbank:

Aan de slag met Kerndoel 38

Het meest voor de hand liggende moment in het jaar om seksuele diversiteit niet te vergeten!

Derde week van maart

Aan het begin van de lente organiseert Rutgers de Week van de Lentekriebels, jaarlijks met een ander thema. De week is voor vele basisscholen een aanzet en aanknopingspunt om relationele en seksuele vorming de klas in te brengen. Dat gebeurt niet altijd precies in de aangegeven week; het thema is niet altijd leidend en ook de materialen van Rutgers hoeven niet gebruikt te worden. Het is wel een handige themaweek om jaarlijks op terug te kunnen komen. En een heel mooi bruggetje naar respect-voor-seksuele-diversiteit, zoals in Kerndoel 38 staat.

2020

In 2020 is de Week van de lentekriebels van 16 t/m 20 maart.

In 2019 was het thema: ‘Ik wil het graag weten’. Dat was onder meer in te vullen als:

• ‘Ik wil graag weten op wie ik verliefd kan worden.’ Want anno 2019 is dat nog echt niet voor alle kinderen vanzelfsprekende kennis.
• ‘Ik wil graag weten dat het niet gek is dat ik me soms wat jongensachtiger voel en soms wat meisjesachtiger, of de ene keer meisjes en de andere keer jongens leuker vind’. Check als leerkracht het filmpje van de astronaut. Misschien ook leuk voor groep 8.
• Check de tips hieronder. Op de pagina van de Week van Lentekriebels staat bijvoorbeeld ook een leuke lesbrief van Kwink voor het 2019-thema.

(In 2018 was het thema ‘Anders?!’ Lees onze suggesties hiervoor.)

Kriebeltips in onze Kennisbank:

Aan de slag met Kerndoel 38

Vaderdag en Moederdag met ‘roze ouders’. Hoe pak je dat aan in de klas?

Tweede zondag mei / derde zondag juni

Heb je kinderen in de klas met twee vaders of twee moeders? Handig om daar tijdig aan te denken tegen de tijd dat het Moederdag/Vaderdag wordt. Laat je twee cadeautjes knutselen op de ene dag en niets op de andere dag? Hoe pak jij dit aan? Stuur je tips in en maak er andere leerkrachten blij mee!

In Nederland wordt in 2019 Moederdag gevierd op 12 mei en Vaderdag op 16 juni.

• Lees de tips in de artikelen hieronder.
• Kijk naar de ‘oplossing’ van juf Ank in De Luizenmoeder. (Aflevering 7 in 2019, te zien tot 21 april, daarna op NPO plus)
• Lees het Vlaamse artikel met voorbeelden: ‘Vaderdag zonder vader: hoe vieren gezinnen zonder papa de feestdag?’ (juni 2019), over een gezin met twee moeders, een bewust alleenstaande moeder en een weduwe.

Tips in onze Kennisbank:

Aan de slag met Kerndoel 38

Kalendermomenten zijn handige haakjes. Maar schoolkinderen houden zich (gelukkig) niet alleen aan de kalender. En de rest van de wereld eigenlijk ook niet. Zomaar ineens kan het thema seksuele diversiteit de klas in komen. Helemaal ongepland.

• Tante Janine gaat trouwen met haar vriendin Elena.
• De ouders van Joran gaan scheiden; zijn pappa heeft nu een vriend.
• Het Jeugdjournaal meldt dat twee zoenende jongens zijn aangevallen.
• In de gymles wordt Eray ‘homo’ genoemd en als laatste gekozen.
• Een kind zag op tv een man die vertelde dat hij vroeger een meisje was.
• Luka en Daniëlle hebben iets te vertellen: ze hebben verkering!

Deze ongeplande momenten zijn vaak het mooist. Dit is een onderwerp dat de kinderen bezighoudt. Maar je moet ook nog gewoon rekenen en taal en geschiedenis geven… En wat vind je er zelf eigenlijk van? Je had dit niet gepland! Misschien helpt het om nu al te bedenken dat dit soort momenten kunnen komen en hoe dat zou kunnen gaan in jouw groep? Vraag het ook eens aan een collega.

Bijvoorbeeld:

Gender en seksuele diversiteit: lastig maar verplicht

Kinderen leren om respectvol om te gaan met seksuele diversiteit. Het is een van de onderdelen van

voor het primair onderwijs. Leerkrachten blijken dat soms lastig te vinden. Dit blijkt uit het

van de Inspectie van het Onderwijs (september 2016).

Gay&School is als themawebsite van Stichting School & Veiligheid helemaal ingericht om scholen in het po, vo en mbo te inspireren en te ondersteunen om de kerndoelen vorm te geven die hierover spreken. Dit doen we voornamelijk vanuit het oogpunt van de sociale veiligheid in het onderwijs. Het lhbt-beleid van scholen lijkt een lakmoesproef te zijn voor de sociale veiligheid op die school.

Lees meer over het wat, waarom en hoe van de Kerndoelen 38 (po) en 43 (vo).

Tips voor de Aan de slag kalender

Wij hebben al mooie voorbeelden verzameld, maar er zijn er vast meer. Het zou fijn zijn als je jouw idee of voorbeeld voor deze digitale kalender beschikbaar stelt.

Het gaat om jaarlijks terugkerende momenten waarbij een onderwijzer op een logische manier kan aanhaken. Bijvoorbeeld met een spel, een tekenopdracht, een project, een kringgesprekje, een deel van een lesmethode of iets anders waardoor kinderen leren respectvol om te gaan met seksuele diversiteit. Mail je tip naar gayandschool@schoolenveiligheid.nl

De illustraties op deze pagina zijn gemaakt door Loes Faber en zijn eigendom van Stichting School & Veiligheid.