Een spiegelgesprek tussen leerlingen en leraren is een mooie manier om inzicht te krijgen hoe veilig leerlingen de school ervaren op het gebied van seksuele diversiteit. Met bruikbare tips als resultaat.
Een veilige setting
Het is als docent niet altijd makkelijk om van leerlingen de signalen op te vangen die aangeven hoe veilig ze zich voelen. Vaak speelt pesten zich af onder de radar van de docent. Bovendien zijn leerlingen alleen volledig open over hun ervaringen en adviezen wanneer de setting veilig is. Een werkvorm om deze veilige setting te organiseren, is het spiegelgesprek. Hieronder volgt de uitleg. Deze handreiking is ook gratis te downloaden.
Vijf gespreksrondes
Een spiegelgesprek bestaat uit maximaal vijf gespreksrondes van én tussen leerlingen en docenten, waarbij ook teamleiders aanwezig zijn. Steeds is er een ronde waarbij de ene groep eerst onderling doorspreekt over ervaringen en adviezen. Gevolgd door een ronde waarbij de andere groep vraagt om verheldering. De gesprekken worden afgesloten met een gezamenlijke ‘feed-forward’: concrete plannen voor de school. Vanwege dat laatste is het belangrijk dat teamleiders aanwezig zijn. De meest uitgebreide versie duurt 3 uur:
- Ronde 1: Leerlingen praten in een binnenkring. Docenten en teamleiding zitten eromheen en luisteren. (45 minuten)
- Ronde 2: Leerlingen én docenten + teamleiding zitten tegenover elkaar. Docenten en teamleiding stellen verhelderende vragen. (30 minuten)
- Ronde 3: Docenten en teamleiding praten in een binnenkring. Leerlingen zitten eromheen en luisteren. (45 minuten)
- Ronde 4: Docenten, leerlingen en teamleiding vormen subgroepen en formuleren aanbevelingen. (30 minuten)
- Ronde 5: Feedback en feed-forward met docenten en teamleiding. (30 minuten)
“Ik was verrast hoe genuanceerd het advies van de leerlingen was. Ik dacht dat we op onze school al veel aandacht aan seksuele diversiteit gaven. Nu ik de ervaring van de leerlingen hoor, is dat te weinig. Deze vorm van spiegelen vind ik zo verrijkend voor wat we als team kunnen doen, dat ik ze regelmatig wil organiseren, ook over andere onderwerpen.”
Een coördinator ‘gezonde school en lhbt’ na een spiegelgesprek
Tips
- Vraag leerlingen om mee te doen vanuit een doorsnede van de leerlingenpopulatie van de school. Zorg liefst voor diversiteit in leeftijd, leerjaar, wel/niet betrokken bij extra schoolactiviteiten zoals leerlingenraad, seksuele en genderidentiteit (uiteraard voor zover openlijk bekend).
- Voor het gevoel van veiligheid is een te grote groep niet prettig. Tussen de acht en vijftien leerlingen is een mooi aantal. Het aantal docenten mag wat lager zijn.
- Hou een voorbereidend gesprek met de leerlingen. Dit helpt hen om in het gesprek met de docenten met meer vertrouwen te spreken. (Voorgesprek: 30 minuten)
- Vraag een gespreksleider die bij leerlingen vertrouwen wekt en goed kan doorvragen. Bij kwetsbare vragen over identiteit en sociale veiligheid is het van belang dat de sfeer veilig is. De gespreksleider kan een docent zijn of iemand van buiten. Informeer bij de Helpdesk van School & Veiligheid naar een gespreksleider.
- Als deze gesprekken in een veilige sfeer verliepen, is het mooi als dat kan worden vastgehouden. Biedt eventueel aan om later door te praten over bijvoorbeeld de vorming van een GSA.
- Laat iedereen die bij dit gesprek was naderhand zien wat er met de uitkomsten gaat gebeuren / is gebeurd.
Het Thersiacollege in Tilburg hield in 2017 voor het eerst spiegelgesprekken. De resultaten zijn een jaar later duidelijk zichtbaar. Lees meer over deze good practice >>
Om voorbeelden te verzamelen van scholen die positief bezig zijn met seksuele diversiteit, maakte School & Veiligheid met de Onderwijsalliantie gebruik van spiegelgesprekken. Quotes en resultaten uit deze gesprekken zijn opgetekend in het boekje ‘Waar begin je?’ >>
Voorbeeldvragen ronde 1
Hieronder volgen acht hoofdvragen. Een lijst met extra deelvragen is opgenomen in de pdf Het Spiegelgesprek.
- Weten docenten of teamleiders of jullie je als leerlingen veilig voelen?
- Is het voor jullie als leerlingen duidelijk wat de school doet met plagen, pesten en discriminatie?
- Handelen alle docenten hetzelfde op vraagstukken van burgerschap en diversiteit?
- Welke duidelijke afspraken heeft de school over respectvol gedrag?
- Onderneemt de school actie zodat iedereen zichzelf kan zijn op school?
- Geeft de school specifieke lessen over seksuele diversiteit?
- Krijgen jullie als leerlingen goede begeleiding in het kader van sociale veiligheid, specifiek op het gebied van seksuele diversiteit?
- Worden jullie als leerlingen betrokken bij het beleid van sociale veiligheid, denk in het bijzonder aan seksuele diversiteit?
Voorbeeldvragen ronde 3
In de derde ronde praten de docenten en teamleiding door op basis van de uitgesproken ervaringen en adviezen van de leerlingen:
- Waarom zijn de activiteiten rondom sociale veiligheid en seksuele diversiteit (lhbt) ingericht zoals de leerlingen dit ervaren?
- Wat zou er eventueel anders kunnen? Waarom en hoe?
